Therapieontrouw is een belangrijke factor voor inhalatiefouten

“Dertig jaar geleden zagen we al dat patiënten met astma of COPD veel fouten maakten bij het gebruik van inhalatoren”, begon Boudewijn Dierick, apotheekhoudend huisarts in Makkum en promovendus aan het UMCG. “En het aantal inhalatiefouten is vandaag de dag nog steeds groot.”¹ Een belangrijke factor hierbij is therapieontrouw, liet hij zien. “Er worden drie soorten therapie- ontrouw onderscheiden: sporadische, onbewuste en opzettelijke therapieontrouw.² Dit onderscheid is belangrijk, want als we kunnen achterhalen waarom patiënten therapieontrouw zijn, kunnen we ze beter helpen therapietrouw te worden.” De real-world-studies PIFotal en MISMATCH onderzoeken de therapietrouw bij inhalatiemedicatie en welke fouten kunnen worden gemaakt bij het gebruik van een droogpoederinhalator (DPI).^1,3 In de PIFotal werd bijvoorbeeld gekeken naar de relatie tussen de piek-inspiratoire luchtstroom (PIF), de inhalatietechniek en therapietrouw van patiënten met COPD die een DPI gebruikten. Hieruit kwam naar voren dat een suboptimale PIF geassocieerd was met een lagere gezondheidsstatus. Dit kwam met name doordat patiënten incorrect inademden door de inhalator. In de MISMATCH-studie zijn patiënten die een combinatie van een DPI en een dosisaerosol gebruikten, vergeleken met patiënten die alleen een DPI gebruikten. Een eerdere studie van Bosnic et al. liet zien dat als patiënten één soort inhalator gebruikten, ze 18% minder longaanvallen hadden dan wanneer ze verschillende soorten inhalatoren gebruikten^.4 “Dit zagen we niet zo duidelijk in de MISMATCH-studie, maar we zagen wel dat patiënten veel andere fouten maken naast de inhalatiefouten die niet in de standaard vragenlijsten staan.³ Dit betekent dat er in veel studies waarschijnlijk een onderschatting wordt gegeven van het aantal inhalatiefouten van patiënten.” Daarom is het volgens Dierick belangrijk mee te kijken hoe patiënten inhaleren. “Digitale inhalatoren kunnen hierbij nuttig zijn.”⁵

“Om patiënten zo goed mogelijk te kunnen helpen, is het belangrijk de zorg rondom een patiënt samen te brengen. Dat kan alleen als je als keten samenwerkt”, zei Piet Ooms, apotheker in Katwijk. In de regio Rijn en Duin zijn verschillende ketenzorgprogramma’s opgesteld, onder andere voor de longziekten astma en COPD. Hierin staat precies beschreven welke zorgverlener welke taken heeft. “Het is wel belangrijk zich te realiseren dat na het opzetten van een dergelijk ketenzorgprogramma dit moet worden onderhouden. Zijn er veranderingen in de vergoedingen van zorg, zijn er belangrijke nieuwe ontwikkelingen of zijn de behandelrichtlijnen veranderd? Ieder ketenzorgprogramma heeft een soort APK-keuring nodig om te zorgen dat het actief en actueel blijft”, aldus Ooms.

Bij de ketenzorgprogramma’s voor astma en COPD in de regio Rijn en Duin wordt ervoor gezorgd dat iedere patiënt een passende inhalator krijgt, gaf Ooms aan. “We kijken hiervoor goed naar patiëntkenmerken als leeftijd, ernst van de ziekte, kracht van de (ademhalings)spieren en cognitie, en wijzen patiënten op het belang van therapietrouw.” Nog steeds maakt meer dan 70% van de patiënten fouten bij het inhaleren.⁷ “In de apotheek maken we daarom veel gebruik van de In-Check DIAL. Dit apparaat meet de inhalatiekracht van patiënten, waardoor we kunnen nagaan of een bepaalde inhalator geschikt is voor een patiënt.” Een regionaal longformularium kan vervolgens helpen om de enorme hoeveelheid beschikbare inhalatoren terug te brengen naar een behapbaar aantal, liet Ooms verder zien. “In onze regio hebben we afspraken gemaakt over de inhalatoren die we kunnen aanbieden aan patiënten op basis van kenmerken van de inhalator, zoals het type inhalator en de inhalatorweerstand.” 

Hoewel niet wenselijk, komt het in de praktijk voor dat patiënten van de apotheek een ander geneesmiddel meekrijgen dan zij gewend zijn. “Dit kan komen door het preferentiebeleid van zorgverzekeraars, maar ook door afspraken tussen apothekers en leveranciers”, zei Jos Lüers, openbaar apotheker in Groningen en bestuurslid van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP). De Leidraad Verantwoord Wisselen Medicijnen is ontwikkeld om op basis van werkafspraken te komen tot een verantwoorde wisseling van een medicijn met dezelfde werkzame stof, sterkte, toedieningspatroon en afgiftepatroon.⁸ In deze leidraad zijn verschillende categorieën geneesmiddelen opgenomen: rood, oranje en groen. Inhalatiemedicatie valt in de oranje categorie, wat betekent dat er alleen kan worden gewisseld als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Voor inhalatiemedicatie geldt ook dat ernaar gestreefd wordt het aantal combinaties van hulpmiddelen en medicijnen te beperken. Hiervoor is een addendum opgesteld, dat tijdens de uitzending van het webinar nog in concept was, maar inmiddels is gepubliceerd.⁹ “Een belangrijk onderdeel van dit addendum vormen de afspraken over de uitwisselbaarheid van verschillende inhalatoren.” Inhalatoren zijn uitwisselbaar als zij van hetzelfde type zijn, met dezelfde werkzame stof, met een bio-equivalente dosering, met hetzelfde doseersysteem en een vergelijkbare benodigde inhalatiekracht en inhalatietechniek, legde Lüers uit.