Chiesi pro doorzoeken  
1 MIN Artikel
Vakinformatie

Palliatieve zorg bij eindstadium COPD in de praktijk

Als huisarts geconfronteerd worden met een COPD-patiënt in het eindstadium die, na het doormaken van een zoveelste longaanval, weer terug naar huis mag van de longarts, komt in een normpraktijk niet heel vaak voor. Maar het leidt wel tot een aantal praktische vragen ten aanzien van de zorg. Wat moet er in zo’n situatie gebeuren? Zijn daar afspraken over? Moet de huisarts wat doen, en, zo ja, wat dan? De patiënt valt toch met zijn ernstig COPD onder de hoede van de specialist? Wie voert de regie? Kortom, vragen te over waar locoregionaal in het land verschillende afspraken over zijn gemaakt. Een nieuwe richtlijn en een ontwikkelde toolbox voor de praktijk zijn hulpmiddelen om deze vragen, en daarmee de zorg voor deze patiënten, beter te kunnen beantwoorden.

Folkert v2

Folkert Jan Allema, kaderhuisarts astma-COPD

Bij orgaanfalen, waar ernstig COPD ook onder valt, is het al lastig genoeg om te markeren wanneer de palliatieve fase van de ziekte intreedt. De huisarts herkent zo’n moment goed bij een patiënt met een uitbehandelde maligniteit. Veelal wordt dan besloten medicatie te saneren en een eventuele opname niet meer te laten plaatsvinden. Dan wordt ook een gesprek gevoerd over de wensen van de patiënt ten aanzien van het levenseinde (zie ook Thuisarts.nl en de KNMG-richtlijn over het levenseinde).1,2 Bij COPD heeft de huisarts de beschikking over de laatste NHG-standaard COPD (2021) als naslagwerk.3 Daarin wordt aangegeven dat het beloop van COPD moeilijk voorspelbaar is en dat een goede samenwerking tussen de behandelaars essentieel is met gebruikmaken van Advance Care Planning (ACP) en vastlegging van afspraken in een Individueel Zorg Plan (IZP). Recentelijk is daar een herziene richtlijn van het iKNL, op verzoek van Longalliantie Nederland (LAN), bijgekomen. Daaraan hebben vele partijen uit de zorg bijgedragen.4

Aan de hand van zeven indicatoren in de Propal-COPD-tool komt een advies tevoorschijn om palliatieve zorg en proactieve zorgplanning te starten.

TOOLBOX

Voor de dagelijkse praktijk, als zorgverlener, is echter de nieuw ontwikkelde toolbox uit het COMPASSION-project (zie https://palliatievezorgcopd.nl) een zeer praktisch hanteerbaar middel om op eerdergenoemde vragen een antwoord te kunnen geven.5 Ten eerste geeft het een handvat om vast te stellen wanneer een COPD-patiënt in het eindstadium van zijn aandoening komt. Aan de hand van zeven indicatoren in de Propal-COPD-tool komt een advies tevoorschijn om palliatieve zorg en proactieve zorgplanning te starten.proactieve zorgplanning te starten. Denk daarbij aan MRC-waarde, aantal longaanvallen, FEV1, comorbiditeit en een bevestigend antwoord op de surprise question (“Zou u verbaasd zijn als deze patiënt in de komende12 maanden komt te overlijden?”). Daarnaast geeft de toolbox aan wanneer te starten met een ACP-gesprek, waarbij de volgende vragen te stellen zijn:

  • Wilt u meer informatie over hoe de toekomst er kan uitzien?
  • Wat moet er gebeuren bij een volgende longaanval?
  • Heeft u al een idee over de zorg die u in de toekomst wel, of juist niet, zou willen?
  • Heeft u met anderen gesproken over toekomstige zorg of hulp?
  • Heeft u hier behoefte aan?
  • Heeft u het gevoel dat u aan uw familie en vrienden kan laten zien hoe u zich voelt?
  • Welke behandeling/zorg wilt u beslist niet?

"Zou het mij verbazen als deze patiënt nog leeft over één jaar?"

Capture v4

MOMENT PLANNEN

Nu is het natuurlijk niet handig om een dergelijk gesprek met een COPD patiënt aan te gaan ten tijde van een longaanval, waarschijnlijk net in een dienstuur. Aanbevolen wordt om binnen een week na ontslag uit het ziekenhuis een visite of contactmoment af te spreken.6 We weten dat recidiverende longaanvallen juist kort op een vorige aanval plaatsvinden! En de patiënt is vaak beter in staat te overwegen wat hij of zij wenst ten aanzien van de zorg tijdens een rustiger moment. Vergeet daarbij niet de mantelzorg te betrekken. Vastlegging van eventuele afspraken in de vorm van een IZP, dat ook bij de patiënt thuis is in te zien, helpt om in bijzondere omstandigheden duidelijk te maken wat er moet gebeuren. Denk daarbij aan waarnemers van een huisartsenpost, thuiszorgmedewerkers, mantelzorg en anderen. Eventueel is er noodmedicatie thuis aanwezig om direct mee te starten. De REDUX-tool (REducing Delay through edUcation on eXacerbations) kan helpen bij het optimaliseren van het management van longaanvallen bij COPD in de eerste lijn. Uit eerder onderzoek blijkt dat REDUX de tijd tussen het ontstaan van klachten, voorafgaand aan een longaanval, en het zoeken van hulp door de patiënt met 70% kan worden verkort.7

Tips

Als er in de regio een PaTz-overleg (Palliatieve Zorg Thuis) bestaat, is het wellicht een goed idee ook deze COPD-patiënten in het eindstadium op te nemen in het register en daarmee regelmatig te bespreken in het zorgteam van huisarts, thuiszorg en anderen. Op de website www.palliatievezorgcopd.nl is de praktische toolbox te vinden naast andere informatie, zoals
markering van palliatieve fase, proactieve zorgplanning, multidimensionaal assessment, symptoommanagement, coördinatie & continuïteit, stervensfase en nazorg.

Samenvattend kan worden geadviseerd om je, als huisarts, bij patiënten met ernstig COPD in de eindfase de surprise question te stellen: “Zou het mij verbazen als deze patiënt nog leeft over één jaar?” En als daarop met ‘ja’ wordt geantwoord, is het goed om bijvoorbeeld kort na een longaanval bij de patiënt een visite af te leggen en een Advance Care Planning-gesprek te starten. Wat zijn de wensen van de patiënt? Wat wil hij of zij nog en vooral wat niet meer? Leg dit vast in een voor iedereen beschikbaar IZP. Breng ook de longarts en huisartsenpost op de hoogte en evalueer het IZP met enige regelmaat. De praktische toolbox van het COMPASSION-project kan daarbij helpen.

Referenties

1. https://www.thuisarts.nl/levenseinde/ik-wilnadenken- en-praten-over-mijn-levenseinde.
2. KNMG-handreiking Tijdig spreken over het levenseinde.
3. NHG-Standaard COPD, M26 april 2021, H: Beleid in eindstadium COPD.
4. https://iknl.nl/nieuws/2021/nieuwe-richtlijn-palliatieve-zorg-bij-copd.
5. LAN COMPASSION-project. Te raadplegen via https://www.longalliantie.nl/projecten/palliatieve-zorg.
6. Broekhuizen BD, Veltman M, Zonneveld MF. Astma en COPD in de huisartsenpraktijk. H.10 Palliatieve zorg. 2021.
7. http://www.cahag.nl/nieuws/redux.

PM-2022-11014

Cookie instellingen

Om deze website optimaal te laten functioneren slaan wij informatie op in de vorm van cookies. Deze informatie kan over jou, jouw voorkeuren of jouw apparaat zijn en wordt voornamelijk gebruikt om de website correct te laten werken.

Lees meer over ons cookiebeleid


Confirm access

To gain access to this information we need to confirm that you are a registered practitioner, please provide your registration number.

Uw registratienummer bestaat uit 9, 10 of 11 cijfers

Op basis van de Gedragscode Geneesmiddelenreclame mag Chiesi bepaalde informatie alleen delen met beroepsbeoefenaren. Wij controleren dit a.h.v. uw BIG-registratie.


Pagina beoordelen

Wij zijn benieuwd naar uw mening en ervaring. Om die reden vragen wij u om een beoordeling achter te laten.

Bedankt

You are now leaving the Chiesi PRO website. Would you like to continue?

Okay