Verantwoord wisselen: het belang van de patiënt staat altijd voorop

In Nederland wordt een zogenoemd stoplichtsysteem gehanteerd bij het bepalen of er (verantwoord) van medicatie kan worden gewisseld; inhalatiemedicatie valt hierbij onder de oranje categorie (zie tabel 1). “De categorieën rood en groen spreken voor zich”, aldus Lüers. “Over de oranje categorie zijn aanvullende afspraken gemaakt die momenteel in concept zijn. Medicatie die in deze categorie valt – zoals inhalatiemedicatie – kan weliswaar worden gewisseld, maar daarvoor zijn aanvullende eisen, zoals bijvoorbeeld het geven van extra uitleg.”

Redenen om wisselen zo veel mogelijk te beperken

Lüers legt uit dat de werkgroep die aan de Leidraad heeft gewerkt en zich bezighield met inhalatiemedicatie heeft bepaald dat moet worden getracht het wisselen te beperken. “Dat houdt in dat het niet vaker dan 1x per vier jaar moet gebeuren. Uit onderzoeken blijkt namelijk dat als er vaak wordt gewisseld, er onduidelijkheid bestaat over de manier waarop men de inhalator moet gebruiken. Daarnaast is de kracht van inhaleren een belangrijke factor die per inhalator verschilt. Ook is het zo dat de kans op fouten groter is als patiënten verschillende inhalatoren naast elkaar gebruiken. Er is afgesproken dat we goed kijken wat er uitwisselbaar is qua inhalatoren waarvoor criteria zijn afgesproken. Uiteraard moet het gaan om dezelfde werkzame stof en dezelfde dosering, maar ook de aard en het type handelingen voor het gebruiksklaar maken moeten overeenkomen. Je moet geen inhalator willen wisselen waarbij de instructie (heel) anders is. Deze bepaling houdt onder meer in dat de interne weerstand van de inhalator, die bepaalt hoe krachtig de patiënt moet inhaleren, overeen moet komen.” Dit laatste heeft nogal eens geleid tot discussie tussen zorgverzekeraars en behandelaars. “Daarom is afgesproken dat er een aparte kerngroep in het leven zal worden geroepen om dergelijke kwesties te behandelen.”

"De beroepsgroep van apothekers begrijpt zeker dat de kosten in de hand moeten worden gehouden, maar de patiënt mag van zo’n wisseling niet slechter worden" 

Medische noodzaak vormt de uitzondering

Aan de balie is vaak discussie over het wisselen van een inhalator, weet Lüers. “Patiënten gebruiken bijvoorbeeld jarenlang een bepaalde inhalator die van de zorgverzekeraar moet worden gewisseld. De beroepsgroep van apothekers begrijpt zeker dat de kosten in de hand moeten worden gehouden, maar de patiënt mag van zo’n wisseling niet slechter worden.” Ook speelt mee dat het voor de inhalatie-instructie belangrijk is dat zowel de arts als de apotheker achter de keuze voor de inhalator staan. Er zijn echter patiënten die beter reageren op de originele inhalator dan op de vervanging, ondanks uitgebreid proberen en een goede instructie. “Dan is er sprake van ‘medische noodzaak’”, stelt Lüers. “De arts kan op het recept vermelden dat deze patiënt echt het originele geneesmiddel moet krijgen. De apotheek is dan verplicht dit af te leveren.”

Goede inhalatie-instructie

Wat Lüers persoonlijk heel belangrijk vindt, is een goede inhalatie-instructie, het liefst (minimaal) één keer per jaar. “Tijdens de controle van de inhalatietechniek blijkt dat er altijd wel wat foutjes worden gemaakt. Dat kun je de patiënt niet kwalijk nemen, die doet zijn of haar best; het is vaak ook ingewikkeld.” Wie verantwoordelijk is voor (herhaling van) de inhalatie-instructie is een kwestie van regionale afspraken, vindt Lüers. “Dat kan de praktijkondersteuner (POH) zijn of de apotheek. Apothekers zijn doorgaans niet goed op de hoogte welke patiënten bij de POH onder behandeling zijn en welke niet. Als een patiënt drie tot vier keer per jaar bij de POH komt, dan zal het met de inhalatie-instructie wel goed zitten en hoeven wij niet alsnog instructie te geven.” In regionale zorgpaden en longformularia – die de basis vormen van de wijze waarop de zorg voor patiënten met chronische longziekte kan worden verbeterd – kunnen afspraken over wie de inhalatie-instructie geeft en over te gebruiken inhalatoren worden vastgelegd. Dit kan echter strijdig zijn met het preferentiebeleid. “Daarom proberen we de zorgverzekeraars erbij te betrekken”, legt Lüers uit. Wij trachten zo veel mogelijk te komen tot een landelijk inhalatieformularium. Daarmee proberen we discussie te voorkomen, zodat er juist uniformiteit ontstaat. Er zijn immers zo veel inhalatoren op de markt: als er vooraf een keuze is gemaakt, wordt het een stuk eenvoudiger.”

Gezamenlijk belang

Lüers benadrukt de belangrijke stem van patiëntenverenigingen. “Veel patiënten hebben last van wisselingen en vinden dat ze niet goed genoeg worden geïnformeerd door de apotheek. Daarom vinden wij het als apothekers belangrijk om deze afspraken te maken. We weten dat het beleid van de zorgverzekeraar moet worden uitgevoerd en daarbij moeten (ook) wij ons aan de regels houden. Dus: niet onnodig wisselen. Daarbij hebben het Longfonds en patiëntenverenigingen zeker een belangrijke rol gespeeld. In ons land gaat het immers om meer dan 1 miljoen mensen die een inhalator gebruiken en de kosten zijn hoog. Het is goed daar scherp op te zijn.” Lüers besluit door te concluderen dat alle betrokken partijen de Leidraad Verantwoord Wisselen Medicijnen belangrijk vinden. “Iedereen – behandelaar, apotheker, zorgverzekeraar en zeker de patiënt – is erbij gebaat om de discussie uit de wereld te helpen. We hebben verschillende belangen, maar het gezamenlijk belang van de patiënt hebben we allemaal.”

Terug naar overzicht        Vraag het themanummer aan 

Referentie

1. https://richtlijnen.nhg.org/multidisciplinaire-richtlijnen/verantwoord-wisselen-medicijnen. Geraadpleegd februari 2023.